Kaç duyumuz vardır?

Kaç duyumuz olduğu bir muamma. Kimilerine göre 7, kimilerine göre 21, bazen de 33. Emin olduğumuz tek şey sahip olduğumuz duyular 5'ten fazla.

Hepimize çocukluktan beri öğretilen beş duyumuz olan görme, duyma, koklama, tatma ve hissetme artık bize yetmiyor. Genellikle bu duyular içerisinde düşündüğümüz birçok durum aslında farklı duyular.

Bildiğimiz meşhur beş duyuyu ilk kayda geçen kişi Aristoteles. De Anima adlı eserinde bu beş duyudan bahsetmesine karşın eminiz daha öncesinde de insanlar binlerce yıldır bu duyuların farkındaydı. Ancak bir çok şey gibi bilgiler de aynı kalmıyor, değiştirilmesi veya üzerine eklenmesi gereken yeni bilgiler oluşuyor. Aristoteles'in beş duyusuna eklememiz gerekenler şunlar:

Sıcaklık duyusu (Thermoception): Çoğumuzun hissetme duyusu sandığımız bir duyu ancak bu duyudaki başlıca aracımız deri olması bunun farklı bir duyu olamayacağı anlamına gelmez. Bazıları bu duyunun da sıcak ve soğuk olmak üzere iki ayrı duyu olması gerektiğini önerse de biz şimdilik tek duyu olarak ele alalım. Nobel ödüllü David Julius ve Ardem Patapoitan'ın bulduğu termoseptörler sayesinde ortamın veya nesnenin ısısını hissedebiliyor. Burada ister istemez "hissedebiliyoruz" dediğim için bu olayı hissetme duyusunun içerisinde sayabilirsiniz ancak dil, bilimin gerisinde kalıyor.

Acı duyusu (Nociception): Bir canlının yoğun kimyasal, mekanik veya termal uyarıcıları nosiseptörleri ile algılamasıdır. Bu uyarıcılar vücudun dışında ise deriden, vücudun içinden ise kaslar, eklemler veye idrar kesesi aracılığıyla beyine iletilir. Kimi biliminsanları bunu hissedildiği yere göre (kas, deri veya organ) üç farklı duyuya ayırmaktadır.

Vücudun farkındalık duyusu (Mechanoreception): Gözlerinizi kapatın ve kollarınızı havaya kaldırın. Gözlerinizle görmeden ve dışardan bir uyarıcı olmadan kollarınızın nerede olduğunu bildiniz. Şimdi de yürüyün (tercihen gözünüz açık bir şekilde). Kendinizi her adımda ileri ittiğinizi, hızı ve ivmeyi hissedebiliyorsunuz. İşte bu mekanoreseptörlerin beyninize gönderdiği vücudun farkındalık hissi sayesindedir.

Denge duyusu (Equilibrioception): Gözünüz kapalı bir şekilde dengede durmaya çalışın. Gözlerinizi kullanmadan ve dik durabiliyorsanız bu iç kulak ve propriosepsiyonun ortak çalışması sayesinde oluyor. Gözlerinizin açık olması bu duruma yardımcı olsa da çok da gerekli değil çünkü zaten bir denge duyunuz var ve ayakta durabiliyorsunuz.

Eğer bu duyular size yeterli gelmediyse aşağıdaki tabloya göz atabilirsiniz.